ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਵਿਅਕਤੀ ਇੱਦਾਂ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਚਮਕਦਾਰ ਦੀਵੇ ਵਾਂਗ ਉਜਾਲਾ ਫੈਲਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਆਪਣੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਬਦਲਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਭਵਿੱਖ ਨੂੰ ਵੀ ਰੋਸ਼ਨ ਕਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਇੱਕ ਨਾਂ ਹੈ ਮਾਈਕਲ ਫੈਰਡੇ। ਉਹ ਇੱਕ ਐਸਾ ਵਿਅਕਤੀ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਗਰੀਬੀ, ਅਣਪੜ੍ਹਿਆਪਣ ਅਤੇ ਔਖਿਆਂ ਹਾਲਾਤਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਵਿਗਿਆਨ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਅਰਥ ਦਿੱਤੇ।
ਮਾਈਕਲ ਫੈਰਡੇ ਦਾ ਜਨਮ 22 ਸਤੰਬਰ 1791 ਨੂੰ ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੇ ਨਿਊਇੰਗਟਨ ਬਟਸ (ਅੱਜ ਦਾ ਲੰਡਨ) ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗਰੀਬ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਇੱਕ ਲੁਹਾਰ ਸਨ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਆਮਦਨ ਬਹੁਤ ਹੀ ਘੱਟ ਸੀ। ਮਾਈਕਲ ਨੇ ਸਿਰਫ਼ ਮੂਲ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਵਿੱਚ ਝਾੜੂ ਪੋਚਾ ਕਰਦੇ ਅਤੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਬੰਨਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸੀ। ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨੇ ਉਸਦੇ ਅੰਦਰ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਅੱਗ ਜਗਾ ਦਿੱਤੀ ਜੋ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਥੰਮੀ।
ਕਿਤਾਬਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ-ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਫੈਰਡੇ ਨੂੰ ਵਿਗਿਆਨ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਸਨੇ ਹੰਮਫਰੀ ਡੇਵੀ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਲੈਕਚਰ ਵਿੱਚ ਹਾਜ਼ਰੀ ਲਾਈ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਨੋਟਬੁੱਕਾਂ ਭੇਜ ਕੇ ਉਸ ਤੋਂ ਇੱਕ ਕੰਮ ਦੀ ਅਰਜ਼ੀ ਕੀਤੀ। ਡੇਵੀ ਨੇ ਉਸਦੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਦੇਖਦਿਆਂ ਉਸਨੂੰ ਰਾਇਲ ਇੰਸਟਿਟਿਊਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਸਹਾਇਕ ਬਣਾ ਲਿਆ। ਇਹ ਉਹ ਮੋੜ ਸੀ ਜਿੱਥੋਂ ਇੱਕ ਨਵੀ ਯਾਤਰਾ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਈ।
ਮਾਈਕਲ ਫੈਰਡੇ ਨੇ ਬਿਜਲੀ ਅਤੇ ਚੁੰਬਕਤਾ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੀਆਂ ਖੋਜਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਜੋ ਆਧੁਨਿਕ ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਸਿਟੀ ਦਾ ਆਧਾਰ ਬਣੀਆਂ।
ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਮੈਗਨੈਟਿਕ ਇੰਡਕਸ਼ਨ ਦੀ ਖੋਜ ਨਾਲ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰੀ ਇਹ ਦਰਸਾਇਆ ਕਿ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚੁੰਬਕਤਾ ਰਾਹੀਂ ਬਿਜਲੀ ਪੈਦਾ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇਹ ਖੋਜ ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਜਨਰੇਟਰ ਦੀ ਬੁਨਿਆਦ ਬਣੀ। ਇੱਕ ਐਸਾ ਯੰਤਰ ਜੋ ਅੱਜ ਸਾਰੀ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਰੋਸ਼ਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਫੈਰਡੇ ਨੇ ਫੈਰਡੇਜ਼ ਲਾ ਵੀ ਦਿੱਤਾ, ਜੋ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਮੈਗਨੈਟਿਕ ਇੰਡਕਸ਼ਨ ਦਾ ਅਧਾਰ ਹੈ।
ਫੈਰਡੇ ਕਦੇ ਵੀ ਆਪਣੀ ਵਿਦਿਆ ‘ਤੇ ਅਹੰਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਉਹ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ, “ਮੈਂ ਇੱਕ ਆਮ ਇਨਸਾਨ ਹਾਂ, ਪਰ ਜਿੱਥੇ ਦਿਮਾਗ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਥੇ ਆਮਤਾ ਵੀ ਅਸਾਧਾਰਣ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।” ਉਹਨੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪਦਵੀ, ਰਾਜਦਰਬਾਰੀ, ਇਨਾਮ, ਇਲਾਜ ਅਤੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਸਿਟੀ ਦੇ ਹਥਿਆਰਕਰਨ ਤੋਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਇਨਕਾਰ ਕੀਤਾ।
ਮਾਈਕਲ ਫੈਰਡੇ 25 ਅਗਸਤ 1867 ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਮ, ਸ਼ਾਂਤ ਅਤੇ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਜੀਵਨ ਤੋਂ ਸਦਾ ਲਈ ਵਿਦਾ ਲੈ ਗਏ। ਪਰ ਉਹ ਇੱਕ ਐਸਾ ਚਿਰਾਗ ਛੱਡ ਗਏ ਜੋ ਅਜੇ ਵੀ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਰਾਹਦਾਰੀ ਵਿੱਚ ਰੌਸ਼ਨੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਹ ਬਿਨਾ ਡਿਗਰੀ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਬਣੇ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੋਚ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਤੋਂ ਵੀ ਉੱਚੀ ਸੀ।
ਮਾਈਕਲ ਫੈਰਡੇ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਸਾਨੂੰ ਸਿਖਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਗਰੀਬੀ, ਅਣਪੜ੍ਹਿਆਪਣ ਜਾਂ ਹਾਲਾਤ, ਕਿਸੇ ਵੀ ਇਨਸਾਨ ਦੀ ਪ੍ਰਗਤੀ ਵਿਚ ਰੁਕਾਵਟ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੇ। ਜੇ ਇਰਾਦੇ ਸਾਫ ਹੋਣ, ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਜੋਸ਼ ਹੋਵੇ ਤੇ ਮੰਜ਼ਿਲ ਨੂੰ ਪਾਉਣ ਦਾ ਜਜਬਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਇਨਸਾਨ ਫੈਰਡੇ ਵਾਂਗ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਰੋਸ਼ਨ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।ਫੈਰਡੇ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਇਕ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸੀ, ਉਹ ਮਨੁੱਖੀ ਸੰਘਰਸ਼, ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਅਤੇ ਵਿਦਿਆ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਸੀ।
